Tevredenheid met en tevredenheid zonder; het zit allemaal in jezelf

Deel :

Hoe zorg je voor jezelf in de tijd waarin wij nu leven? Hoe kom of blijf je in balans en laat je je niet meeslepen met de huidige waan? Het ultieme recept tegen stress en voor innerlijke rust lijkt: tevredenheid. Niet voor niets ligt daar het woord vrede in besloten. Maar hoe doe je dat in een maatschappij waarin het nooit genoeg lijkt te zijn? Nooit goed genoeg, mooi genoeg, rijk genoeg, nooit gelukkig genoeg – we worden dagelijks bestookt met de boodschap dat het allemaal nòg beter moet.

WE VRAGEN HET JANS

V: ondanks alles hebben we hier alle reden om tevreden te zijn. We wonen in één van de rijkste landen van de wereld, er is vrede, we komen niets tekort en toch, als je om je heen kijkt zie je allemaal ontevreden en soms ook bange gezichten. Dat is toch eigenlijk vreemd?

A: de reden is dat men tevredenheid laat afhangen van status en bezit. Maar als je veel hebt, dan wordt de angst om het te verliezen steeds sterker. Tevredenheid door status en bezit bereik je nooit, want het is een innerlijke onvrede, die je probeert op te lossen met uiterlijke middelen. En dan is het nooit genoeg, plus dat je dus angst voor verlies aanwakkert.

Tevredenheid, santoshya, bereik je alleen maar innerlijk en dat is niet afhankelijk van status of bezit. En of je nu niets of alles hebt, dat is niet belangrijk. Kijk naar de landen waar mensen met bijna niets leven, terwijl ze toch een tevredenheid uitstralen, menig mens kan daar een voorbeeld aan nemen.

Voordat we verdergaan met het gesprek met Jans eerst een korte uitleg over de eerste twee leden van het achtvoudige yoga pad, de Koninklijke Yoga, zoals dat hier op het Centrum beoefend wordt.

Yama’s en Niyama’s

Tevredenheid of santoshya maakt deel uit van de morele voorschriften die zijn overgeleverd in de Yoga Sutra’s van Patanjali, een van de oudste yogageschriften. Patanjali geeft hierin aan hoe de wervelingen in de geest, het denken, kan worden stilgelegd om uiteindelijk te komen tot éénzijn met het Allerhoogste. Hiervoor geeft hij acht stappen, waaronder ook het beoefenen van ãsana. De eerste twee stappen zijn onderverdeeld in vijf Yama’s of morele onthoudingen (zoals geweldloosheid en begeerteloosheid) en vijf Niyama’s of morele voorschriften (zoals gelijkmoedigheid en overgave). Santoshya is de tweede niyama. Sauça of zuiverheid, de eerste niyama, was het onderwerp van het interview met Jans in het voorgaande nummer van Yoga Nieuws.

V: Dus als we geen bezit en status meer nastreven, worden we vanzelf tevreden?

A: Tevredenheid bereik je niet door je mentale instelling te veranderen of door een bepaald gevoel op te roepen en vast te houden. Aan echte tevredenheid gaat een proces vooraf dat te maken heeft met het blootleggen van je innerlijk, noem het maar het onwaarneembare of onderbewuste. In dat proces doorleef en beleef je alles wat er in beweging komt in een staat van gewaarzijn. Gaandeweg kom je dan in een staat van onthechting en hoe sterker dat wordt, des te meer je leert leven met niet, want wat je hebt leidt tot gehechtheid en gehechtheid geeft juist ontevredenheid. Innerlijke onthechting zorgt ervoor dat alle onevenwichtigheden en onhebbelijkheden, die je gewaar bent geworden in je onderbewuste, geen drijfveer meer zijn tot uiterlijke compensatie. Dan pas komt tevredenheid. En dan nog niet in het eerste stadium, dat heeft tijd nodig, want je hele lichaam, je hele biochemie moet zich aanpassen. In de yoga-ãsana is het wel bekend dat in de rustmomenten het zelfhelend vermogen van het lichaam optimaal werken. Waar werkt het op? Vooral op het herstel van de biochemie. Dat gaat tot en met de stofwisseling, maar op de eerste plaats betreft dat de neurotransmitters en hormonen. Denk hierbij aan endorfine, dopamine, serotonine. Serotonine ontspant en endorfine geeft het tevredenheidsgevoel. Dus het gaat veel verder dan alleen maar een mentale instelling of een bepaald gevoel oproepen, van ‘wat ben ik toch blij en tevreden’, want daarmee verandert het niet innerlijk, in je biochemie.

“Je registreert dat fysieke gevoel wel, maar dat wil nog niet zeggen dat je werkelijk tevreden bent”

V: Maar het moet ergens beginnen. Het begint wel met een mentale instelling.

A: Het begint door de kennis ervan, hoe het werkt en aan de kennis moeten de handelingen worden verbonden om het uiteindelijk te realiseren en ja, natuurlijk is dan yoga één van de aangewezen methodes om het te realiseren.

Onder andere door yoga-ãsana en meditatie natuurlijk en studie van hoe het in elkaar zit, hoe het werkt, waarmee je met behulp van die studie en die kennis het lichaam en de geest kunt gaan doorgronden om in contact te komen met alles wat in het onwaarneembare aanwezig is. En dan ook leren hoe je daarmee omgaat: dat is gewoon doen, dat is een praktisch proces.

V: kun je een voorbeeld geven?

J: De wereld weerspiegelt wat er diep in je leeft. Of je nu bang bent om je baan te verliezen of verdrietig bent omdat je bent beperkt in de dingen die je mag doen. Diep in het onwaarneembare of onderbewuste kan de onvrede zitten. Deze onvrede komt naar boven als een gevoel dat je kunt waarnemen. Dit kan een negatief (het oordeel dat je er aan geeft) gevoel zijn, we vermijden negatieve gevoelens liever door ze om te zetten in bepaald gedrag. Compensatie gedrag: bijvoorbeeld je gaat teveel eten, je hangt op de bank en hebt geen zin om op te staan.  Sommigen gaan heel veel energie steken in hun baan, en worden prestatiegericht. Welke compensatie er ook is, het heeft een negatieve weerslag op het lichaam. Wat je eigenlijk veroorzaakt is stress. Stress is overenenergie die je niet kwijt kunt en die de spanning opbouwt, waardoor bepaalde neurotransmitters heel actief blijven, denk bijvoorbeeld aan adrenaline. Serotonine krijgt dan onvoldoende de kans om te herstellen. Dat geeft niet alleen een negatieve weerslag op het lichaam, maar ook op je gevoel en op je geest, in de zin van negatieve gevoelens en gedachten en destructief gedrag vanuit die energie. Destructief gedrag is dus teveel eten, teveel alcohol,  maar het kan bijvoorbeeld ook zijn je volledig op je werk storten. Dat is indirect ook destructief, want het heeft een negatieve weerslag op je lichaam.

V: Iemand is dus uit een gevoel van ontevredenheid teveel aan het eten en drinken en komt dan bijvoorbeeld naar de yogales. Hoe gaat het dan verder?

J: Wil je tot tevredenheid komen, dan moet er eerst een nulpunt bereikt worden en van daaruit kan iemand dan een nieuwe start maken. Dat kan alleen maar door acceptatie, dus volledig accepteren dat het is zoals het is op dat moment.

V: Dus ook je ontevredenheid accepteren.

A: Ja, en vervolgens je motieven voor die ontevredenheid en daarna je voornemen om het te veranderen. Daar kan je een heel lang verhaal aan vastplakken, want soms zeg je wel dat je wilt veranderen, maar je durft niet echt, omdat het gevoel dat je hebt zo eigen is dat je je daar veilig bij voelt. Dat maakt het heel eng om te veranderen. Vaak word je toch gedreven door een innerlijke behoefte om te veranderen en die behoefte kan onder andere  door yoga aangewakkerd worden. Dan ga je je motivatie, je inspiratie terugvinden en dan pas vindt de kentering plaats. En het kan soms een half jaar duren voordat je dat voelt. Het is nog afhankelijk natuurlijk van degene die het begeleidt, en ook van de kwetsbaarheid waarmee je je kunt openstellen om naar jezelf te durven kijken vanuit acceptatie, en open durven te staan voor wat je tegenkomt.

V: ok, je besluit het avontuur aan te gaan en je gaat naar binnen, kijkt naar wat daar is en wat je daar tegenkomt vind je helemaal niet leuk. Het werkt alleen als je het accepteert, dus dat doe je dan. Maar als je iets accepteert, dan wil je het toch niet meer veranderen?

A: Dat is afhankelijk van je motief. Als het motief is: ik wil veranderen, dan gebeurt het ook. Ook als je niet weet hoe, of als je toch bang bent voor de verandering. Maar als je bijvoorbeeld naar yoga komt omdat anderen zeggen dat dat goed voor je is en dat je je onvrede met yoga moet oplossen, dan verandert er niets, want in wezen wil je niet veranderen. Dus het is puur je eigen motief. En als je niet gemotiveerd bent kom je meestal niet tot acceptatie.

“Tevredenheid bereik je niet door je mentale instelling te veranderen. Aan echt tevredenheid gaat een heel proces vooraf”.

V: Toch, ik blijf erop terugkomen, uiteindelijk moet je dus eigenlijk tevreden zijn met je ontevredenheid. En accepteer je al die onhebbelijkheden en ontevredenheden die er zijn, dan denk je: zo, klaar. Want dan is alles goed zoals het is.

A: Nee, want dat is afhankelijk van je motivatie. Kijk, als je puur door de acceptatie tevreden bent, prima. Maar als je naar jezelf hebt gekeken vóór die tijd en niet door een ander opmerkzaam bent gemaakt, maar echt hebt gezegd: ‘dit wil ik veranderen’, dan kun je wel eerst tot acceptatie komen, maar het motief erachter is dan nog niet vervuld.  Dan zal die acceptatie alleen maar de motivatie en inspiratie versterken om door te gaan, zodat je uiteindelijk toch bereikt wat je je had voorgenomen.

Santoshya heeft ook heel erg te maken met de totaliteit van innerlijke onvrede, of het nu gaat om angst om ziek te worden, je baan te verliezen of verdriet omdat je nu niet de contacten kunt onderhouden zoals je dat zou willen,  santoshya betekent: wil je tevreden zijn, dan moet je in jezelf kijken. Verbeter de wereld, begin bij jezelf. Want de wereld waar je ontevreden over bent is niets anders dan een spiegel die je wordt voorgehouden. De wereld heb je nodig om je te laten zien waar je aan gehecht bent en waarméé je niet tevreden bent. Die wereld kun je niet veranderen. Maar wanneer je het in jezelf zoekt en de reden van je ontevredenheid in jezelf oplost, dan kom je tot tevredenheid. Dat is het hele proces, dat is Santoshya.

“Soms zeg je wel dat je wilt veranderen, maar je durft niet echt”.

V: Moet je altijd helemaal tevreden zijn met jezelf, ook met al je onhebbelijkheden? Of mag je er toch altijd naar streven een beter mens te worden?

A: Laten we vooropstellen, je moet niets, want moeten is dwingen. Dwingen is frustreren en frustratie ondermijnt je motief, ondermijnt je gevoel. Dus het is een kwestie van mogen. Je mag vanuit acceptatie openstaan voor het innerlijke motief tot verandering, in welke situatie je je ook bevindt. Dat is wel belangrijk. Je streeft er niet naar om een beter mens te worden, maar je wordt ernaartoe gedreven om innerlijk te veranderen.

Als je mensen die uit zichzelf aan yoga doen, vraagt: waarom ben jij yoga gaan doen, dan weten ze vaak niet eens de reden, want ze voelden zich daartoe gewoon innerlijk gedreven.  Dat is belangrijk, want dan is er iets geweest wat ze dreef om het te gaan doen en dat iets zal ze ook aanzetten tot zelfonderzoek, stap voor stap. En dat is natuurlijk het leuke van yoga, het geeft op iedere stap een antwoord, hoe je het ook bekijkt. Of het nu puur mentaal en theorie is, of praktijk. Als het goed is kan alles wat je in theorie zegt in de praktijk worden ervaren, maar dat even buiten beschouwing. Yoga heeft op alle motieven, alle onhebbelijkheden een antwoord dat je verteld hoe je het kunt oplossen om uiteindelijk tot die tevredenheid te komen.

V: Je hebt die hele bekende uitspraak: geef me de rust te aanvaarden wat ik niet kan veranderen, de moed om te veranderen wat ik kan veranderen en de wijsheid om het een van het ander te onderscheiden (Reinhold Niebuhr, The Serenity Prayer )

A: Ja, maar de grap is, op het moment dat je de dingen volkomen kunt accepteren begint de verandering vanzelf. Want iets in ons wil altijd naar evenwicht, iets in ons wil altijd naar harmonie en naar vrede. Dus zodra je volkomen in acceptatie bent, verandert het vanzelf. Dan projecteer je niet meer en leg je de oorzaak niet meer buiten je. Op het moment dat je iets volkomen accepteert ben je er ook niet meer aan gehecht. Dan zie je het wel, maar je hecht je er niet aan en dan begint het vanzelf te verdwijnen. Dan begint je hele innerlijk in evenwicht te komen, want de kracht van de natuur is in wezen de grote aandrijver tot het in harmonie brengen van ons lichaam en onze geest.

Als je dan terug zou kijken naar waar je in het verleden moeite mee had, of waar je je aan ergerde, of waar je nerveus van werd, dan opeens valt het je op dat dat nu niet meer het geval is.

V: Dan is het dus al veranderd.

A: Ja, dan is het al veranderd. Dus de sleutel tot tevredenheid, Santoshya, ligt in acceptatie en onthechting.

“De wereld waar je ontevreden over bent is niets anders dan een spiegel die je wordt voorgehouden. De wereld kun je niet veranderen., je hebt deze nodig om je te laten zien waar je aan gehecht bent en waarméé je niet tevreden bent . En dit bevindt zich en gebeurt allemaal in jezelf.”

HOE JE HET OOK BEKIJKT:

“HET LEUKE VAN YOGA IS DAT HET EEN ANTWOORD HEEFT OP IEDERE STAP”

Andere posts :

Yogacentrum de Haan Bussum - De ware essentie van Yoga

De ware essentie van Yoga

Wat betekent yoga nu echt? In een zee van diversiteit – denk aan het enorme hedendaagse aanbod aan yogastromingen– raak je soms het spoor van de essentie bijster. Yoga wordt nogal eens als een fysieke aangelegenheid gepresenteerd, echter is yoga een innerlijk pad. En wel een pad van eenvoud. Het

Centrum de Haan - Dhyana Mudra - Yoga & Meditatie

Meditatie voor dummies: deel 1

Als je om je heen kijkt zie je het tegenwoordig steeds meer: meditatie. In yogascholen, op allerlei cursussen, tijdens retraites en zelfs online kun je nu leren mediteren. Het is een oud gebruik, maar zowaar hartstikke hip! Maar wat ís het nu eigenlijk? Hoe ga je simpelweg zitten in stilte?

Yogas Citta Vrtti Nirodhah

Hebben jullie het mooie nieuwe kunstwerk van Bernard van Hemert in het Yogacentrum al bewonderd? De titel van het kunstwerk is ‘Yogas Citta Vrtti Nirodhah’ – Yoga is het stilleggen van wervelingen in de geest. Dit is de belangrijkste Sũtra van Patañjali, wat de basis is van de yogalessen gegeven